Хамм
Горад зямельнага падпарадкавання Хамм (Hamm) размешчаны на паўночна-ўсходзе Рурскай вобласці ў федэральнай зямлі Паўночны Рэйн — Вестфалія. Насельніцтва каля 180 тысяч чалавек. Заснаваны графам фон дэр Марк у 1226 годзе; правобразам гарадскога герба паслужыў графскі герб. Аж да XVII стагоддзя ў ганзейскай горадзе Хамм квітнелі гандаль і рамествы, але эпідэміі і ваенныя дзеянні ў XVII-XVIII стагоддзях прывялі горад у заняпад, колькасць насельніцтва ў тыя гады скарацілася амаль удвая, і толькі развіцце прамысловых прадпрыемстваў у XIX стагоддзі дазволіла гораду адрадзіць былую славу.
Падчас Другой Сусветнай вайны больш за палову гарадскіх пабудоў было разбурана, ацалелі сярэднявечная царква Святога Паўла і царква святой Агнес XVI стагоддзя.
Геаграфічнае становішча Хамма дазволіла яму стаць адным з найбуйнейшых чыгуначных вузлоў Германіі, а само будынак чыгуначнага вакзала з заламі, аформленымі ў стылі арт-дэко, ужо даўно лічыцца славутасцю. У горадзе нямала прадпрыемстваў па вытворчасці кабельнай прадукцыі, металаканструкцый; працуюць заводы цяжкага машынабудавання, якія спецыялізуюцца на выпуску аўтазапчастак, дарожнай спецтэхнікі і абсталявання для перапрацоўкі адходаў. Да гэтага часу ў ваколіцах горада вядзецца здабыча вугалю. Ва ўсей Еўропе добра вядомыя прадпрыемствы Хамма па вытворчасці сланечнікавага і рапсавага алею і завод па выпуску бытавой хіміі фірмы DuPont. Па сенняшні дзень у раене Унтроп працуе цеплавая электрастанцыя на вугалі.
Хамм – другі па велічыні рачны порт у зямлі Паўночны Рэйн — Вестфалія, – добра вядомы аматарам воднага турызму, тут рэгулярна ладзяцца паходы на каноэ. Акрамя таго, горад з’яўляецца сапраўдным раем для раварыстаў, для якіх пракладзена 170 кіламетраў спецыяльных маршрутаў. Кажуць, што тут трэніраваўся знакаміты Эрык Цабель. Адзначаны Хамм і ў Кнізе рэкордаў Гінэса. Тут, у Максіміліян Парку, размяшчаецца «шкляны слон» – самае вялікае ў свеце будынак у выглядзе жывельнага, з яго назіральнай пляцоўкі, размешчанай на вышыні 35 метраў, адкрываецца выдатны выгляд трапічнага саду. З красавіка да канца верасня можна палюбавацца сотнямі матылькоў сярод пышнага зяленага строя. Да 1984 года тут знаходзілася шахта Максіміліян, тэрыторыя якой была ператворана ў парк для сямейнага адпачынку. Штогод Maximilianpark прымае 350 тысяч наведвальнікаў, але асабліва яго любяць наведваць дзеці. Тут і горкі, і штучныя выдмы, і, нават, пірацкі карабель, які паражае уяўленне маленькіх капітанаў. Ну, а дарослым будзе цікавей зладзіць сапраўдны пікнік або на ўскрайку лесу, або на тэрасе ў штучнага сажалкі.
Галоўнай славутасцю горада з’яўляецца Замак Гесэн з тридцатиметровым франтонам у неагатычным стылі, будынкі замка акружаны цудоўным паркам. На беразе канала раскінуўся вядомы Kurpark, які прыцягвае сваей прыгажосцю шматлікіх наведвальнікаў, да паслуг гасцей і лодочных стаянкі, і экскурсіі па Батанічным садзе, і SPA-салон.
Штогод у Хамме праводзяцца фестывалі пад адкрытым небам Hammer Ѕиммеги Klassik-Sommer з вольным уваходам для ўсіх меламанаў. У якасці канцэртных пляцовак выступаюць палацавыя сады, аўтастаянкі, і, нават, воданапорная вежа.
Вядомы Хамм і сваімі шматлікімі інстытутамі і універсітэтамі, сярод якіх варта адзначыць Прыватны універсітэт прыкладных навук, які падтрымлівае сувязь з многімі вышэйшымі навучальнымі ўстановамі свету.
Зусім нядаўна быў распрацаваны праект па аднаўленню прыроднай поймы ракі Ліпі. На працягу пяці з паловай кіламетраў плануецца прыбраць існуючыя берагавыя ўмацаванні для аднаўлення натуральнай асяроддзя на 110 гектарах падтапляемых зямель. Некалькі малых бар’ераў і плацін на рацэ будуць прыбраныя для бесперашкоднай міграцыі жереха, атлантычнага ласося і акуня. Разам з гэтым 2,6 гектараў ворных зямель будуць ператвораныя ў пашы, а для аматараў экалагічнага турызму будуць пракладзеныя адмысловыя сцежкі і пабудавана назіральная вежа.
